Artist in residency Marcel Pinas in Utrecht

Beeldend kunstenaar Marcel Pinas ging op uitnodiging van Kosmopolis Utrecht in september 2012 een maand lang aan de slag als artist in residence. Zijn residency stond in het teken van 2013: de herdenking en viering van de 150e verjaardag van de afschaffing van de slavernij en 300 jaar Vrede van Utrecht.

Op zaterdag 8 september 2012 vond ter ere van zijn komst een cultureel programma plaats met optredens van zangeres Denise Jannah en Close Harmony groep Jaden in het arena van station Overvecht. Hiernaast een gesprek met productieleider Willeke Colenbrander, gemaakt door Henry Timisela, beide van Kosmopolis Utrecht.

Pinas hanteert traditionele gebruiken van de Marrron-cultuur uit zijn geboortestreek en tekens afkomstig uit het Afaka-schrift als symbolen voor zijn visuele beeldtaal. Door zijn kunst laat hij de toeschouwer kennis maken met de Marron (naar het Surinaamse oerwoud gevluchte slaven) en het slavernijverleden. In Moengo (Suriname) realiseerde Pinas een museum voor moderne kunst en de Tempe Art Studio waar kinderen dagelijks kunnen tekenen, schilderen, dansen of muziek maken. Zijn werk is te zien geweest in diverse landen in Europa, Zuid Amerika en Noord Amerika. Zijn kunstenaarschap wordt gevoed door het motto: Behoud de cultuur!

Marcel Pinas over zijn plannen voor de komende jaren:

Ik wil doorgaan met de activiteiten in Moengo waarbij kunst als middel wordt gebruikt om mogelijkheden te creëren voor de gemeenschap uit Moengo en omgeving. Er moet nog een ruimte komen voor de jeugd om hun talenten te ontdekken en die verder te ontwikkelen. … Ik ga door met het uitnodigen van kunstenaars van verschillende disciplines om met de gemeenschap te werken en iets achter te laten dat een toegevoegde waarde heeft voor het gebied, omdat de gemeenschap van de spin-off van het project moet leven. Verder werken we elk jaar naar een hoogtepunt, waarbij duizenden mensen het gebied moeten gaan bezoeken. De gemeenschap kan dan op de behoefte van de gasten inspelen en er zo iets aan overhouden. Voor september 2013 hebben we een muziekfestival gepland, in september 2014 een dansfestival en in september 2015 een kunstfestival. Door de samenwerking tussen Overvecht en Moengo is er een culturele band is gelegd. Mede omdat een deel van mijn werk naar Suriname gaat, hoop ik dat deze band een vervolg krijgt.

Installatie en workshops

Op de Einsteindreef bij het grote winkelcentrum in Overvecht bouwde Pinas aan een installatie met tekens uit het Afaka-schrift. De totempalen en de Afaka-tekens worden eind 2012 naar Suriname verscheept en krijgen een permanente plek in het Marowijne Art Park in Moengo, Suriname. Op deze wijze wordt een permanente culturele band tussen Moengo en Overvecht gesmeed.

Marcus Pinas gaf daarnaast tussen 8 en 28 september aan meer dan 700 leerlingen in Overvecht workshops, waarbij hij een verband legde tussen slavernij en huidige vormen van uitbuiting. Met het beschilderen en versieren van totempalen, Faaka Tiki, het binden van flessen, Kibii Wi Koni, en het bespreken van de geschiedenis en huidige positie van de Marrons leerden honderden scholieren iets over de Marron-cultuur en konden zij zelf aan de slag met het maken van een gezamenlijk kunstwerk.

De Faaka Tiki-totempalen staan in Marron-dorpen in Suriname als uiting van respect en zijn bij ziekte of overlijden van dorpsgenoten de plek om offers aan de voorouders te brengen. Kibii Wi Koni, het binden van flessen, staat voor het bewaren van natuurlijke medicijnen van planten uit het bos en wijst op de medicinale kennis van de Marrons. Met zijn universele boodschap Kibri a kulturu (behoud de cultuur) spoorde Pinas de scholieren van verschillende culturele achtergronden aan om trots te zijn op hun eigen cultuur. Diverse muzikanten en kenners van de Marron-cultuur gaven aanvullende workshops.

[slickr-flickr tag=”Marcel Pinas” type=”slideshow” size=”small” flickr_link=”on” captions=”on” descriptions=”on” items=”10″]

De workshops vonden plaats op de Pouwerschool, ISK, het Trajectum College, Basisschool De Schakel, Cleophasschool, De Brede School, Kranenburg en met leerlingen van het Ubbo Emmius uit Veendam, Groningen. In zijn workshops ging Pinas met de kinderen op zoek naar hun eigenwaarde en trots en maakte hij ze nieuwsgierig naar hun eigen afkomst:

Kunst vind ik een van de manieren om mensen bewust te maken van wat ze allemaal kunnen doen. Ik wil hun trots en hun identiteit prikkelen. Ik probeer ze bewust te maken door ze een spiegel voor te houden en op een simpele en spelender manier de boodschap over te brengen. Ik vind het belangrijk om vanuit de gemeenschap te werken, en daar inspelen op de behoefte. Dialoog is voor mij heel belangrijk en daarom creëer ik bij kinderen een interessante manier om de aandacht te krijgen en naar mij toe te trekken. Door met kinderen te werken prikkel ik ze om verder te denken over wat er in de wereld gebeurd.

Naast zijn werk in Overvecht begon Pinas in Galerie SANAA aan het Jansdam met het werken aan een nieuwe installatie van totems en flessen. Hij gaf op zondag 2 september een Artist Talk in Galereie SANAA en op zondag 9 september werd in Galerie SANAA zijn solo-expositie geopend.

Marcel Pinas is een Marron, een nakomeling van ontsnapte Afrikaanse slaven in Suriname. De Marron-samenlevingen in de Surinaamse bossen worden vaak het best bewaarde stukjes Afrika buiten Afrika genoemd en zijn in vergelijking met de kustgebieden economisch achtergesteld. In zijn werk tracht Pinas zijn cultuur te behouden, mede door het gebruik van de 56 tekens van het Afaka-schrift. Dit schrift werd speciaal voor de Marron-samenlevingen ontwikkeld en is een symbool voor hun cultuur.